ОРАЛНО ЗДРАВЈЕ КАЈ ДЕЦАТА

Оралното здравје е состојба на устата, забите и орофацијалните структури кои им
овозможуваат на поединците да вршат суштински функции како што се:јадење,
дишењеизборување,игиопфаќапсихосоцијалнитедимензиикакоштосе
самодовербата, благосостојбата и способноста дасе дружат и работат без болка,
непријатност и срам. Оралното здравје варира во текот на животот одраното детстводо
староста, е составен дел на општото здравје и ги поддржува поединците да учествуваат
во општеството и да го постигнат својот потенцијал.Оралните болести опфаќаат низа
болестиисостојбикоивклучуваатзабенкариес,пародонтална болест(непцето),
губење на забите, орален карцином, оро-забна траума, и вродени дефекти како што се
расцеп на усна и непце. Оралните болести се меѓу најчестите незаразни болести ширум
светот, кои погодуваат околу 3,5 милијарди луѓе. Додека глобалното оптоварување на
состојбите на оралното здравје расте, особено во земјите со низок и среден приход,
севкупниоттоварнасостојбитенаоралнотоздравјеврзуслугитеверојатноќе
продолжи да се зголемува поради растот на населението и стареењето.
Оралните болести непропорционално ги погодуваат најранливите и најзагрозените
популации. Луѓето со низок социо-економски статус носат поголем товар од орални
заболувања и оваа поврзаност останува во текот на животот, од раното детство до
постара возраст, и без оглед на целокупното ниво на приход во земјата.Првите заби
најчесто никнуваат околу шестиот месец по раѓањето, но кај некои бебиња можат да
никнат порано или подоцна, па дури и по првата година од раѓањето. Најпрвин
никнуваат на долната вилица, и тоа централните секачи, потоа на горната вилица –
централните и латералните секачи, па продолжува така до 32-33 месец по раѓањето кога
никнуваат сите 20 млечни заби.
Најчести орални болести се забниот кариес (расипување на забите), тешка болест на
непцата,губењеназабитеиораленкарцином.Нетретираниотзабенкариесе
единствената најчеста состојба на глобално ниво, која погодува околу 2,5 милијарди
луѓе. Тешката болест на непцата-главна причина за целосно губење на забите-се
проценувадекавлијаена1милијардалуѓеширумсветот.Секојагодинасе
дијагностицираат околу 380 000 нови случаи на орален карцином.
Новиотглобаленизвештајзасостојбатанаоралнотоздравјеобјавенденескаод
Светскатаздравственаорганизација(СЗО)јадавапрватасеопфатнасликаза
оптоварувањето на оралните болести со профили на податоци за 194 земји, давајќи
уникатнисознанијазаклучнитеобластиимаркеризаоралнотоздравјекоисе
релевантни закреаторите на политики.Извештајот покажува дека речиси половина од
светското население (45% или 3,5 милијарди луѓе) страда од орални болести, при што 3
од секои 4 заболени луѓе живеат во земји со низок и среден приход. Глобалните случаи
на орални заболувања се зголемени за 1 милијарда во последните 30 години-јасен
показателдекамногулуѓенемаатпристапдопревенцијаитретманнаорални
заболувања.Оралното здравје одамна е запоставено во глобалното здравје, но многу

оралниболестиможедасеспречатитретираатсорентабилнитемерки.СЗОе
посветена на обезбедување насоки и поддршка на земјите, така што сите луѓе, каде и да
живеат и без оглед на нивниот приход,требада ги имаат знаењата и алатките потребни
за дасе грижат за своите забии да пристапат до услугите за превенцијаи грижа кога им
се потребни.Извештајот ги нагласува очигледните нееднаквости во пристапот до
услугите за орално здравје, со огромен товар од орални болести и состојби кои ги
погодуваат најранливите и најзагрозените популации. Луѓето со ниски примања, лицата
кои живеат со попреченост, постарите луѓе кои живеат сами или во домови за нега,
оние кои живеат во оддалечените и руралните заедници и луѓето од малцинските групи
носат поголем товар од оралнитезаболувања.Овој модел на нееднаквости е сличен на
другитенезаразниболестикакоштосеракот,кардиоваскуларнитезаболувања,
дијабетесот и менталните нарушувања. Факторите на ризик заеднички за незаразните
болести како што се високиот внес на шеќер, сите форми на употреба на тутун и
штетната употреба на алкохол придонесуваат за глобалната криза за оралното здравје.
Бариери за давање услуги за орално здравје
Самомалпроцентодглобалнотонаселениеепокриеносоосновнитеуслугиза
оралното здравје, а оние со најголема потреба често имаат најмал пристап до услугите.
Клучните бариериза обезбедување пристапдоуслугиза орално здравје за сите
вклучуваатмногу активности.Грижата за оралното здравје бара високи трошоци од
џеб. Ова често води до катастрофални трошоци и значителен финансиски товар за
семејствата и заедниците.Обезбедувањето на услуги за орално здравје во голема мера
сепотпиранависокоспецијализиранидавателинауслугикоикористатскапа
високотехнолошка опрема и материјали, а овие услуги не сево целостинтегрирани со
моделите напримарната здравствена заштита.Лошите системи за информирање и
надзор, во комбинација со низок приоритет за јавното истражување на оралното здравје
се главните тесни грла за развој на поефикасни интервенции иполитики за оралното
здравје.
Можности за подобрување на глобалното орално здравјевклучува:усвојување
пристап за јавно здравје преку справување со заедничките фактори на ризик преку:
-промовирање на добро балансирана исхрана со малку шеќери, запирањена
употребата на сите форми на тутун, намалување на потрошувачката на алкохол и
подобрување на пристапот до ефективна и достапна паста за заби со флуор.
-планирање на услугите за орално здравје како дел од националното здравје и
подобрување на интеграцијата на услугите за орално здравје во примарната здравствена
заштита како дел од универзалната здравствена покриеност.
-редефинирање на моделите на работна сила за орално здравје за да одговорат
на потребите на населението и проширување на компетенциите наздравствените
работници кои не се во стоматолошка заштита за да се прошири опфатот на услугите за
орално здравје; и
-зајакнување на информациските системи преку собирање и интегрирање на
податоци за оралното здравје во националните системи за следење на здравјето.
„Поставувањето на луѓето во срцето на услугите за орално здравје е критично ако
сакамедајапостигнемевизијатазауниверзалноздравственопокривањезасите
поединци и заедници до 2030 година“, рече д-р Бенте Микелсен, директор на СЗО за
незаразни болести.

Извор:https://www.who.int/health-topics/oral-health#tab=tab_1, WHO highlights oral health
neglect affecting nearly half of theworld’s population,достапнона 13.02.2023