Што е рак?

Ракот е болест која се јавува кога промените во група нормални клетки во телото доведуваат до неконтролиран, абнормален раст формирајќи грутка наречена тумор; ова важи за сите видови на рак освен леукемија (рак на крвта). Ако не се лекуваат, туморите може да растат и да се шират во околното нормално ткиво или во други делови од телото преку крвотокот и лимфниот систем и може да влијаат на дигестивниот, нервниот и циркулаторниот систем или да ослободуваат хормони кои можат да влијаат на функцијата на телото.

Туморите на ракот може да се поделат во три групи: бенигни, малигни или преканцерозни

Бенигните тумори не се канцерогени и ретко го загрозуваат животот. Тие имаат тенденција да растат прилично бавно, не се шират на други делови од телото и обично се составени од клетки сосема слични на нормалните или здравите клетки. Тие ќе предизвикаат проблем само ако пораснат многу, стануваат непријатни или притискаат на други органи - на пример тумор на мозокот во внатрешноста на черепот.

Малигните тумори растат побрзо од бенигните и имаат способност да се шират и уништуваат соседното ткиво. Клетките на малигните тумори можат да се отцепат од главниот (примарен) тумор и да се шират на други делови од телото преку процес познат како метастаза. По инвазијата на здравото ткиво на новото место тие продолжуваат да се делат и растат. Овие секундарни места се познати како метастази и состојбата се нарекува метастатски карцином.

Преканцерозна (или премалигна) ја опишува состојбата која вклучува абнормални клетки кои можат (или е веројатно) да се развијат во рак.

Клучни факти за ракот

Секоја година 10 милиони луѓе умираат од рак.

Најмалку една третина од обичните карциноми може да се спречат.

Ракот е втора водечка причина за смрт во светот.

70% од смртните случаи од рак се случуваат во земјите со низок до среден приход.

Милиони животи би можеле да се спасат секоја година со имплементирање соодветни ресурси за стратегии за превенција, рано откривање и лекување.

Вкупната годишна економска цена на ракот се проценува на 1,16 трилиони американски долари.

Поради сите овие причини, темата за овогодинешниот Светски ден за борба против ракот е „затворање на јазот во грижата“.

И за среќа, се прави многу за да се донесе квалитетна нега за ракот во земјите за кои досега беше недостапно.

Напорите на СЗО се фокусирани на ракот на дојката, сега најчестиот рак; рак на грлото на матката, кој може да се елиминира; и рак во раното детството. Фокусот на секоја од овие иницијативи се земјите со низок и среден приход, каде што треба да се постигнат најголемите придобивки за јавното здравје.

Овие интегрирани глобални иницијативи за рак се имплементирани од повеќе од 200 партнери ширум светот, вклучително и многу развојни банки кои значително ги зголемија своите инвестиции во истражување, превенција и грижа за ракот.

Додека светот се бори против СОВИД-19, ние никогаш не сме биле посвесни за важноста на нашето здравје и здравјето на нашите најблиски.

Кардиоваскуларните болести (ЦВБ) остануваат убиец број еден во светот, што резултира со 18,6 милиони смртни случаи годишно. Има многу причини (ризик фактори) за тоа: од пушење, дијабетес, висок крвен притисок и дебелина, до загадување на воздухот, и поретки состојби како што е срцевата амилоидоза.

За 520 милиони луѓе кои живеат со кардиоваскуларни болсети, СОВИД-19 претставува огромен ризик за нивниот живот. Тие беа повеќе изложени на ризик да развијат тешки форми на вирусот. Многумина се плашеа да присуствуваат на рутински и итни состаноци и станаа изолирани од пријателите и семејството.

Оваа година, на Светскиот ден на срцето, го молиме светот да:

КОРИСТЕТЕ СРЦЕ ЗА ДА С ПОВРЗУВАМЕ

Кризата во здравството што сите ние ја живееме нагласи итна потреба да се најдат различни и иновативни начини за поврзување на луѓето за по здраво срце, особено во областите и заедниците со помали ресурси.

Искористување на моќта на дигиталното здравје за подобрување на свесноста, превенцијата и управувањето со кардиоваскуларните болести на глобално ниво е нашата цел за Светскиот Ден На Срцето 2021. Телемедицината има огромна улога за да продолжиме да со борбата против кардиоваскуларните болести. 

КОРИСЕЊЕТО НА СРЦЕТО ЗА ПОВРЗУВАЕ значи да го користите вашето знаење, сочувство и влијание за да бидете сигурни дека вие, вашите сакани и заедниците од кои сте дел, имате најдобра шанса да живеете здрави животи со здраво срце. Се работи за поврзување со нашите сопствени срца, да се осигураме дека ги негуваме најдобро што можеме, и да ја користиме дигиталната моќ за да го поврземе секое срце, насекаде.

ТРИ КЛУЧНИ СТАПКИ

1. ЕДНОСТАВНОСТ

Исклучените срца се изложени на поголем ризик од срцеви заболувања и мозочен удар поради недостаток на пристап до превенција, третман и контрола на кардиоваскуларните болести - но сепак половина од светското население нема пристап до интернет конекција.

Технологијата и податоците ќе ни помогнат да го надминеме јазот и да го направиме тоа брзо. Се работи за овозможување и зајакнување на секого и насекаде - млади и стари, мажи, жени и деца, пациенти, здравствени работници во заедницата, лекари да користат дигитални алатки за подобра превенција, дијагноза и грижа за состојби поврзани со срцето.

Не се сите срца еднакви. Но, тие треба да бидат… и дигиталното здравје може да помогне да се поправи рамнотежата.

2. ПРЕВЕНЦИЈА

Грижете се за вашето срце со јадење здрава исхрана, откажување од пушење цигари и други тутунотси производи и физичка активност. Дигиталните алатки, како што се апликациите за телефон и уредите за носење, навистина можат да ви помогнат да се мотивирате и да останете на вистинскиот пат.

Ако имате здравствена состојба која вклучува срцеви заболувања, срцева слабост, дијабетес, висок крвен притисок или дебелина, не дозволувајте СОВИД-19 да ве спречи да присуствувате на вашите редовни прегледи. И никогаш не избегнувајте да ги повикувате итните служби доколку е потребно - безбедно  за Вас е и медицинските професионалци да се тука за вас.

3. ЗАЕДНИЦА

Во светот живеат 520 милиони луѓе со кардиоваскуларни болести кои биле несразмерно погодени од СОВИД-19 во минатата година. Поради зголемената ранливост кон потешките форми на СОВИД-19, на оваа популација и е кажано дека е ранлива, изложена на ризик и треба да се засолни.

Има многу последици од ова, меѓу нив:

• Недостаток на редовни мерицински контролни прегледи
• Недостаток на контакт со семејството и пријателите
• Намалени физички вежби

Дигиталните мрежи имаат моќ да ги поврзат пациентите со семејствата, пријателите, другите пациенти, лекарите и негувателите. Никој не треба да се чувствува сам, без разлика дали е време на пандемија или не, затоа да ја користиме технологијата за да ја надминеме изолацијата и празнините во грижата.

Подготвил

Д-р Петар Пецев - Спец. по Социјална Медицина и Јавно Здравје